Της Venessa Wong
Ο ρόλος μιας γιαπωνέζας στην κοινωνία είναι να φέρνει στον κόσμο παιδιά «και αυτό που μπορούμε να κάνουμε είναι να τους ζητήσουμε να κάνει η κάθε μια ό,τι καλύτερο μπορεί» είχε δηλώσει ο Hakuo Yanagisawa, πρώην υπουργός υγείας της Ιαπωνίας. Το σχόλιο του Ιάπωνα υπουργού, είχε δεχθεί έντονη κριτική και όπως είχε αναφέρει σχετικά το Bloomberg το 2007, είχε χαρακτηριστεί ως σεξιστικό, παρά το γεγονός ότι άγγιζε ένα από τα πιο πιεστικά ζητήματα που αντιμετωπίζει η Ιαπωνία: την ταχεία γήρανση και παράλληλα συρρίκνωση του πληθυσμού.
Η Ιαπωνία αναμένεται να δει τον πληθυσμό της να μειώνεται κατά 1 τέταρτο, στα 95,2 εκατ. έως το 2050, σύμφωνα με το Population Reference Bureau, έναν ερευνητικό οργανισμό που εδρεύει στην Washington. Η προαναφερθείσα πρόβλεψη καθιστά την Ιαπωνία τη χώρα με τη γρηγορότερη συρρίκνωση πληθυσμού στον κόσμο. Χώρες του πρώην Ανατολικού μπλοκ, όπως η Ουκρανία και η Γεωργία ακολουθούν στη δεύτερη και την τρίτη θέση, αντίστοιχα, με βάση μια λίστα που απαρτίζεται από 200 χώρες και την οποία κατάρτισε το Businessweek.com βασισμένο σε στοιχεία από το Population Reference Bureau για τον Παγκόσμιο Πληθυσμό το 2010.
Οι συγκεκριμένες χώρες αψηφούν την παγκόσμια τάση –αυτό όμως δεν σημαίνει ότι είναι οι μόνες που θα αντιμετωπίσουν πρόβλημα. Ο παγκόσμιος πληθυσμός αναμένεται να αυξηθεί κατά 37%, στα 9,5 δισ. έως το 2050, σύμφωνα με την έρευνα, η αύξηση αυτή όμως δεν θα καταμεριστεί ομοιόμορφα. Οι αναπτυσσόμενες χώρες θα παρουσιάσουν μεγαλύτερη ενίσχυση του πληθυσμού τους, ενώ ο πληθυσμός στην Αφρική αναμένεται να διπλασιαστεί.
Εν τω μεταξύ, σε άλλες χώρες ο πληθυσμός θα μειωθεί καθώς η γενιά των boomer γερνά, οι άνθρωποι κάνουν λιγότερα παιδιά, ενώ εργαζόμενοι, προς αναζήτηση ευκαιριών, αφήνουν τις χώρες τους για άλλες. Η πιο εκτεταμένη μείωση αναμένεται στην Ανατολική Ευρώπη, όπου τα ποσοστά των γεννήσεων από τη διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης και μετά υποχωρούν. Ο πληθυσμός σε κάθε χώρα της περιοχής, με εξαίρεση την Τσεχία, αναμένεται να συρρικνωθεί. Έως το 2050 η περιοχή θα έχει χάσει το 13,6% του πληθυσμού της, σύμφωνα με τα στοιχεία του Population Reference Bureau.
«Ευρώπη, Κορέα και Ιαπωνία έχουν εισέλθει σε κατάσταση πανικού» λέει ο Carl Haub, ανώτερος δημογράφος στο Population Reference Bureau. Η μείωση του πληθυσμού επηρεάζει την οικονομική ανάπτυξη μιας χώρας, την αγορά εργασίας, τις συντάξεις, τους φόρους, το σύστημα υγείας, ακόμη και την αγορά κατοικίας, σύμφωνα με τα Ηνωμένα Έθνη. Σε παγκόσμιο επίπεδο, έως το 2050, οι ηλικιωμένοι θα είναι περισσότεροι από τους νέους για πρώτη φορά στην ιστορία, αναφέρουν τα Ηνωμένα Έθνη. Η ανισορροπία αυτή θα σπείρει τον όλεθρο στο ασφαλιστικό σύστημα καθιστώντας δύσκολη τη στήριξη των συνταξιούχων και των ηλικιωμένων, σημειώνει ο Haub.
Παρά τις οικονομικές και κοινωνικές συνέπειες, δεν υπάρχουν εύκολες μακροπρόθεσμες λύσεις για τις χώρες εκείνες που επιθυμούν να αντιστρέψουν αυτή την τάση.
Κίνητρα για ανάπτυξη
Αυτό δεν σημαίνει ότι οι κυβερνήσεις δεν προσπαθούν. Πολλές χώρες έχουν θέσει ως αποστολή τους την ενίσχυση του ποσοστού των γεννήσεων. Παρά το γεγονός ότι τα πρότυπα μετανάστευσης επηρεάζουν αρκετές χώρες –όπως τη Λιθουανία, όπου ο αριθμός των πολιτών που φεύγει από τη χώρα είναι αρκετά μεγαλύτερος από τον αριθμό των πολιτών που εισέρχεται–, καθώς αλλάζουν αρκετά συχνά είναι δύσκολο να γίνουν προβλέψεις.
Το ποσοστό γονιμότητας στην Ιαπωνία υποχώρησε από 1,57 παιδιά ανά γυναίκα το 1989 σε 1,26 το 2005, σύμφωνα με τον Haub. Αν και ανέκαμψε στο 1,4, παραμένει χαμηλότερα από την αναλογία που είναι απαραίτητη για αναπλήρωση του πληθυσμού και η οποία είναι στο 2.
Προκειμένου να ενθαρρύνει τους πολίτες να κάνουν περισσότερα παιδιά, η κυβέρνηση ξεκίνησε το 1994 να εφαρμόζει μια σειρά προγραμμάτων, τα ονομαζόμενα «Σχέδια Αγγέλων», αναφέρει ο Toshiko Kaneda, επικεφαλής ανάλυσης ο οποίος συνεργάζεται με το Population Reference Bureau. Με βάση τα προγράμματα αυτά παρέχονται συμβουλευτικές υπηρεσίες σε ζευγάρια, αυξημένες υπηρεσίες φροντίδας παιδιών, ενώ παρέχεται και ποσό ύψους 26.000 γεν (περίπου 303 δολ.) ανά παιδί σε μηνιαία βάση προκειμένου να συμβάλλει στο κόστος ανατροφής του.
Στη Γερμανία όπου το ποσοστό γονιμότητας διαμορφώνεται στο 1,3, η κυβέρνηση δεσμεύτηκε να αυξήσει τον αριθμό των παιδικών σταθμών, ενώ αποφάσισε και τη διανομή επιδόματος ίσο με το 67% του εισοδήματος του γονιού στην περίπτωση που ο τελευταίος αποφασίσει να μείνει σπίτι για ένα χρόνο μετά τη γέννηση του παιδιού του.
Ακόμη και στο Ιράν όπου το ποσοστό γονιμότητας ανέρχεται στο 1,8, ο Πρόεδρος Mahmoud Ahmadinejad, εφάρμοσε πρόσφατα μια πολιτική προκειμένου κάθε οικογένεια να λαμβάνει χρήματα για κάθε παιδί που γεννιέται, ενώ ταυτόχρονα κατατίθεται και χρηματικό ποσό σε τραπεζικό λογαριασμό του παιδιού μέχρι εκείνο να γίνει 18.
Τέτοιου είδους πρακτικές έχουν μέτρια επιτυχία, εκτιμά ο Dimiter Philipov, επικεφαλής της ομάδας ανάλυσης του Δημογραφικού Ινστιτούτου της Βιέννης στην Ακαδημία Επιστημών της Αυστρίας. Καθώς οι επιδοτήσεις οδηγούν τους ανθρώπους να κάνουν παιδιά νωρίτερα, ο αριθμός γεννήσεων αυξάνεται, για τα πρώτα χρόνια από την υιοθέτηση αυτής της πολιτικής, όμως. Τα επιδόματα είναι πολύ χαμηλότερα από τα ποσά που είναι απαραίτητα για να μεγαλώσει ένα παιδί, αλλά «κι αυτό είναι μια επιτυχία καθώς έρχονται περισσότερα μωρά μεν, οι αλλαγές όμως στον πληθυσμό είναι ηπιότερες», συμπληρώνει ο ίδιος.
Εν τω μεταξύ, κάποτε το μειωμένο ποσοστό γονιμότητας αποδιδόταν στην αύξηση των αποτυχημένων γάμων, στις μέρες μας όμως η επιδείνωση στην αγορά εργασίας επηρεάζει τις αποφάσεις των ανθρώπων να κάνουν παιδιά, σύμφωνα με το NLI Research Institute της Ιαπωνίας. Ως εκ τούτου, στις ανεπτυγμένες χώρες, αντί να προσφέρουν οικονομικά κίνητρα, λέει ο Philipov, θα είναι περισσότερο αποδοτικό να προσφέρουν ανακούφιση στους γονείς μέσω υπηρεσιών παιδικής φροντίδας και διασφάλισης εργασίας για τις μητέρες. «Ορισμένοι θα πούνε ότι κανείς δεν τα έχει καταφέρει καλύτερα από τη Γαλλία» όπου υπάρχει ένας μακρύς κατάλογος προσφερόμενων υπηρεσιών για γυναίκες και γονείς, λέει ο Haub.
Το ιδανικό ποσοστό γονιμότητας
Ορισμένοι υποστηρίζουν ότι η ανάγκη για τόνωση του ποσοστού της γονιμότητας μπορεί να μην είναι τόσο επείγουσα. Ο Tomáš Sobotka, αναλυτής ερευνητής στο Δημογραφικό Ινστιτούτο της Βιέννης, έγραψε τον Φεβρουάριο στο βρετανικό The Guardian ότι οι δημογράφοι οραματίζονται το τέλος της Ευρώπης από τότε που ξεκίνησε η μείωση των γεννήσεων στην περιοχή, στα τέλη του 19ου αιώνα δηλαδή, αλλά «δεν είναι το μέγεθος του πληθυσμού, αλλά η ευημερία και η τεχνολογία που καθιστούν ορισμένες χώρες περισσότερο ισχυρές από άλλες».
Ο Philipov δηλώνει ότι έχει προκύψει μια διαμάχη όσον αφορά το ιδανικό ποσοστό γονιμότητας.
Ωστόσο συμπληρώνει ότι ένα ποσοστό γονιμότητας του 1,4 ή του 1,5, το οποίο παρατηρείται σε αρκετές χώρες, είναι «πολύ χαμηλό». Σε αυτά τα επίπεδα ο αριθμός εισόδου στην αγορά εργασίας είναι υπερβολικά μικρός, γεγονός το οποίο καθιστά δύσκολη την υποστήριξη σε συνταξιούχους και παιδιά.
Φροντίδα για τους μεγαλύτερους
Καθώς λιγότερα παιδιά γεννιούνται, η ηλικιακή ομάδα η οποία αναπτύσσεται με ταχύτερους ρυθμούς σε παγκόσμιο επίπεδο είναι αυτή των 80 ετών και άνω, σύμφωνα με στοιχεία των Ηνωμένων Εθνών. Το 2000, υπήρχαν περίπου 4 άνθρωποι ηλικίας άνω των 85 για κάθε 100 ανθρώπους ηλικίας 50 με 64, έως το 2050 ο αριθμός αυτός θα αυξηθεί στους 11.
Η κατάσταση είναι περισσότερο δύσκολη σε περιοχές όπως η Ιαπωνία, όπου το Population Reference Bureau προβλέπει πως το 2050 σε κάθε άτομο ηλικίας άνω των 65 ετών, θα αντιστοιχεί ένα μόνο άτομο που θα είναι σε εργάσιμη ηλικία. Ήδη υπάρχουν μεγάλες λίστες αναμονής σε οίκους ευγηρίας σε διάφορες πόλεις της Ιαπωνίας. Προκειμένου να ανταπεξέλθει στη ζήτηση η κυβέρνηση της χώρας έχει προχωρήσει στην πρόσληψη και στην εκπαίδευση νοσοκόμων από την Ινδονησία και τις Φιλιππίνες.
Επιπλέον, στην Ιαπωνία εισάγονται και νέες τεχνολογίες με στόχο την εξυπηρέτηση των ηλικιωμένων. Για παράδειγμα, εταιρείες φέρονται να σχεδιάζουν ρομπότ διαχειριστές, μηχανήματα για ιατρική φροντίδα εξ αποστάσεως και αυτοκίνητα τα οποία παρακολουθούν τη δραστηριότητα του εγκεφάλου και βοηθούν τους ηλικιωμένους οδηγούς.
Στα επόμενα 40 χρόνια, θα έρθουν τα πάνω κάτω στην πυραμίδα των ηλικιών και οι τεχνολογικές εξελίξεις θα προσφέρουν περιορισμένη ανακούφιση. Ενώ οι δημογραφικές τάσεις είναι δύσκολο να αλλάξουν, λέει ο Haub says, «κάτι θα πρέπει να γίνει».
Η Wong είναι ρεπόρτερ lifestyle και real estate για το Bloomberg Businessweek.
http://www.capital.gr/businessweek/articles.asp?id=1030980
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου